sobota, 18 lutego 2012

Karnawał w Grecji



Już od wieków zamiłowanie Greków do hucznej zabawy znalazło swoje odzwierciedlenie w licznych imprezach, których celem było przeciwstawianie się obowiazującym normom oraz oddanie się szałowi radości. Pod koniec zimy oraz wczesną wiosną obchodzono Dionizje na cześć Dionizosa - boga wina oraz zabawy. Posłużyły one jako podwaliny dla dzisiejszego karnawału, ktory rozprzestrzenił się na inne kraje świata poprzez Imperium Rzymskie. Po przyjęciu chrześcijaństwa bogowie greccy zostali zapomniani,  jednak chęć do szalonych imprez pozostała. Pogodzono, więc elementy sakralne ze świeckimi i tak zaczęto obchodzić karnawał, który pomimo iż jego okres jest wyznaczony przez święta religijne, to wypełniony jest obyczajami nie związanymi z wiarą. Jest to czas hucznych zabaw, tańców, maskarad, zapomnienia się, nieumiarkowania w jedzeniu i piciu...


W Grecji karnawał zaczyna się trzy tygodnie przed rozpoczęciem wielkiego postu oraz 60 dni przed Wielkanocą. Okres ten jest związany z księgą liturgiczną zwaną Triodion (Triodion Wielkopostny bądź Triod) po grecku Τριώδιο [trióδio], która jest używana w kościele prawosławnym i obejmuje przedpoście, wielki post i Wielki Tydzień. Zawiera ona kanony składające się z trzech pieśni (stąd nazwa). Te trzy tygodnie karnawału począwszy od niedzieli o celniku i faryzeuszu (Kυριακή του Tελώνου και του Φαρισαίου), która otwiera okres karnawału (mówimy wtedy po grecku że «ανοίγει το Τριώδιο»),  aż do wielkiego postu są również określane słowem Triod (Τριώδιο). Druga niedziela Τριώδιο nazywana jest z Ewangelii «Ασώτου Υιού»,  trzecia «Απόκρεω», a ostatnia, kiedy maskarady i huczne zabawy sięgają zenitu nazywana jest «Τυρινή». Zakończeniem karnawału i jednocześnie pierwszym dniem Wielkiego Postu jest poniedziałek, tak zwana Καθαρά Δευτέρα [katharà devtéra], która jest odpowiednikiem naszej Środy Popielcowej ( Τετάρτη με τις στάχτες [tetàrti me tis stàchtes]).


Kolejnym określeniem na karnawał w języku nowogreckim, najbardziej popularnym, jest Aποκριά [apokriá] (Aπόκρια [apókria]). Oznacza ono nic innego jak wstrzemięźliwość od mięsa (αποχή από το κρέας). Słowo to ma swoje korzenie w języku starogreckim (ἀπόκρεως), które pierwotnie określało ostatni tydzień przed rozpoczęciem wielkiego postu. Miał on na celu przygotowanie się do poszczenia poprzez rezygnację z jedzenia mięsa. W kolejnych dniach rezygnacja z innych zakazanych produktów była mniej uciążliwa dla organizmu. Stąd trzecia niedziela rozpoczynająca ten okres to «Απόκρεω». Jest to ostatni dzień, kiedy można jeść czerwone mięso. Następujące po nim dni dopuszczają jedzenie ryb, serów, mleka i jajek.


Synonimem słowa αποκριά jest καρναβάλι [karnaváli], które również używane jest dla opisania trzech tygodni hucznych zabaw poprzedzających wielki post. Dodatkowo oznacza paradę organizowaną w ostatnią niedzielę karnawału («Τυρινή» [tiriní]). Geneza słowa karnawał jest niespójna (jedni uważają, że pochodzi z łaciny od słów carrus navalis, czyli wóz w kształcie okrętu, nawiązujący do Dionizji, z kolei inni doszukują się znaczenia w słowach "carne" - mięso + "vale" – żegnaj, czyli pożegnanie mięsa, jako ostatni tydzień przygotowujący organizm do okresu wielkiego postu). Fakt, iż oba słowa απόκριεςκαρναβάλι stosowane są w języku greckim zamiennie, pozwala mi uznawać wersję z wstrzemięźliwością od mięsa jako bardziej prawdopodobną.


W znaczeniu metaforycznym używa się zdania «ανοίγει το Τριώδιο», kiedy widzi się osobę o śmiesznym wyglądzie. Jeśli chodzi o ubiór, zbyt “fantazyjny” lub po prostu śmieszny komentuje się zdaniem «Μας ήρθε με ντύσιμο καρναβαλίστικο», albo «ντύθηκε σαν καρνάβαλος».


Raz w roku w całym okresie przedpostnym, w większości greckich miast i wiosek zaczyna się czas najróżniejszych imprez organizowanych przez rady miejskie i różne stowarzyszenia, które podejmują się obowiązku zabawiania swoich współmieszkańców. Świętowanie tego okresu łączy się z wieloma charakterystycznymi dla całej Grecji jak i dla danego regionu obyczajami. Poniżej przedstawię te najbardziej popularne.


Wczesną wiosną okres zabaw w antycznej Grecji wypełniały zarówno rytuały dla uczczenia „nowego życia” (drzewa pączkujące, rozwijające się kwiaty), ale też wierzono, że dusze zmarłych wstępują do „nieba” gdzieś w okolicach 1 marca. Do dnia dzisiejszego, w ciągu dwóch ostatnich sobót karnawału i pierwszej po Καθαρά Δευτέρα, mieszkańcy Grecji zanoszą do kościoła gotowaną pszenicę (κόλλυβα [kóliva]) i dzielą się nią po liturgii świętej, aby upamiętnić zmarłych członków rodziny. Te trzy soboty nazywane są Ψυχοσάββατα [psixosávata].

koliva
źródło:  http://fdathanasiou.wordpress.com/


Odpowiednikiem polskiego tłustego czwartku jest w kościele prawosławnym Τσικνοπέμπτη,  zwany również Κρεατινή oraz dawniej na wsiach - Τσικνοπέφτη. Jego nazwa pochodzi od słów τσίκνα [tsíkna] (oznacza zapach pieczonego mięsa, lub przypalone jedzenie) i Πέμπτη [pémpti] – czwartek. W ten dzień trzeba zjeść mięso. Zwykle na wsi każde gospodarstwo domowe we własnym zakresie piecze owcę lub koziołka, przygotowuje typowe w tym dniu specjały («πηχτή», «ομάτια», «τσιγαρίδες»), bądź wieczorem wychodzi na ucztę mięsną do pobliskiej restauracji. Czasami też wieczorem są organizowane imprezy, na których nie może zabraknąć typowych greckich przysmaków mięsnych, jak: σουβλάκια [suvlàkia], λουκάνικα [lukànika], παϊδάκια [paidàkia] czy μπριζόλες [brizóles].

suvlaki
źródło: http://tut.gr/
 
Na placu centralnym w wielu miastach organizuje się specjalny taniec zwany «Γαϊτανάκι» [γaitanáki]. Uczestnicy ubrani w tradycyjne stroje tańczą trzymając kolorowe wstęgi przymocowane na szczycie długiego kija, który znajduje się na środku. Podczas tańca wstęgi zawijają się wokół patyka a potem odwijają, co wymaga ogromnych umiejętności od tancerzy.


Jednym z najstarszych zwyczajów pogańskich, które praktykuje się do dnia dzisiejszego jest inscenizacja i parodia tradycyjnego ślubu wiejskiego. Tak zwany «Βλάχικος γάμος» [blàchikos gàmos] zaczyna się w tłusty czwartek i składa się ze swatów, ślubu młodej pary, przekazania posagu panny młodej i imprezy teściów. Wszyscy zaangażowani ubrani są w tradycyjne stroje, a sceny, które odgrywają, przepełnione są satyrą i rubasznym humorem. Najbardziej znana jest inscenizacja wiejskiego ślubu w mieście Thiva (starożytne Teby).

W okresie, największego na terenie kraju karnawału w mieście Patra, odbywa się wiele interesujących zwyczajów. Jednym z nich jest szereg imprez organizowanych pod nazwą Μπουρμπούλια [burbúlia]. Podczas tych imprez mężczyźni przychodzą ubrani normalnie, natomiast kiebiety zakładają specjalne czarne suknie z kapturami «μαύρα ντόμινο» oraz maski i stają się zupełnie nirozpoznawalne.  Zwyczaj ten nawiązuje do czasów, kiedy kobiety nie mogły swobodnie bawić się podczas nocnych imprez, a taki strój był przepustką do zabawy.

Burbulia w Patrze
Źródło: http://teleytaiothranio.blogspot.com/2010/02/blog-post_777.html
 

Samotne greczynki mają swój sposób, aby dowiedzieć się kogo poślubią. W noc przed ostatnią niedzielą karnawalu, pieką specjalne ciasto zrobione z mąki, dużej ilości soli i wody, tak zwane «αλμυροκουλούρα» [almirokulúra]. Nastepnie je zjadają i wierzą, że w nocy mężczyzna, który we śnie przyniesie im wodę będzie ich wybrańcem.


W ostatnią niedzielę karnawału we wszystkich miastach Grecji i w większości wiosek odbywa się parada - παρέλαση [parélasi]. Składa się ona z grup osób i tancerzy przebranych tematycznie (tematy są ustalane na długo przed, nawiązują zarówno do wydarzeń z kraju, jak i do starożytnych mitów, baśni, itd.). Ulice, którymi będzie przejeżdżać parada są ozdobione  balonami, serpentynami i maskami. Przejeżdżające powozy z uczestnikami karnawału (άρματα [ármata]) są dopracowane do ostatniego szczegółu. Z nich wyrzucane są często cukierki i czekolady dla dzieci, puszczane sztuczne ognie, lub fajerwerki. Każda grupa, czy to idzie pieszo, czy na powozie,  jest eskortowana głośną muzyką. Wieczorem po zakończeniu tradycyjnie pali się Króla Karnawału. W zależności od regionu pali się wielki ogień, bądź małe ogniska «φάνοι» [fáni] przy których śpiewa się ludowe pieśni, zazwyczaj z seksualnymi podtekstami, urządza tradycyjne tańce, wykonuje się przedstawienia teatralne, gdzie aktorami są mężczyźni przebrani za kobiety.

Karnawał dziecięcy, Patra 2011


Najbardziej znany karnawał w Grecji odbywa się w Patrze (Πατρινό Καρναβάλι). Jego tradycja sięga korzeniami początków XIX wieku. Co roku rozpoczyna się 17 stycznia i trwa do wielkiego postu. Organizowane są przedstawienia teatralne i pokazy uliczne, zarówno przez grupy greckie jak i zagraniczne. Wcześniej opisane Μπουρμπούλια, i inne atrakcje, jak poszukiwanie zaginionego skarbu (Κυνήγι Κρυμμένου Θησαυρού), karnawał dla dzieci, teatry uliczne, wystawy, Festiwal Satyryczny, to tylko nieliczne atrakcje, które oferuje Patra swoim entuzjastom.

Karnawał Patra 2010


Karnawał Patra 2010

Karnawałowe szaleństwo w ostatnią niedzielę odbywa się w ciągu dwóch parad: nocnej sobotniej, która oznajmia jego rozpoczęcie (na placu Georgiou), oraz porannej niedzielnej, zwiastującej koniec zabaw. Ilość aktywnych uczestników tych parad liczy sobie prawie 40 tysięcy. Imprezę kończy tradycyjny zwyczaj palenia w porcie Karnawałowego Króla, towarzyszy temu parada pływaków i grup w kostiumach. Do samego rana trwają tańce i koncerty, a niebo rozświetlają sztuczne ognie.

źródło: http://www.tlife.gr/Article/NEWS-research/0-4-13909.html
 
Inne znaczące karnawały w Grecji odbywają się w Ksanti (Ξανθιώτικο Καρναβάλι), Atenach (καρναβάλι του Ρέντη) i na Krecie (Καρναβάλι στο Ρέθυμνο).

 
Καθαρά Δευτέρα rozpoczyna wielki post. Grecy mają w zwyczaju wtedy opuszczać swoje miejsce zamieszkania i wybierać się poza miasto. Ciekawym zwyczajem jest wtedy puszczanie latawców. W niektórych miasteczkach greckich zjeżdżają w ten dzień wszyscy uczestnicy karnawału z dnia poprzedniego i organizują wspólną paradę. W rytmie tanecznej muzyki Grecy i turyści żegnają okres zabaw aż do następnego roku...

źródło: http://tut.gr/


 PODOBNE POSTY:

Zaśnięcie Bogurodzicy

1 komentarz:

  1. Bardzo ciekawy blog:)
    Gdybyś potrzebowała kiedyś noclegów e Polsce - polecam stronę http://www.poltrip.pl/ - sporo ciekawych ofert:)

    OdpowiedzUsuń